Ile są warte godziny nadliczbowe?

Godziny nadliczbowe powstają, gdy praca wykonywana jest ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Z tekstu dowiesz się m.in. jak obliczyć przysługujące za taką pracę wynagrodzenie.

Zgodnie z art. 129 kp czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy (z pewnymi wyjątkami dopuszczonymi przez przepisy Kodeksu pracy). Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Nadgodziny dobowe wystąpią w tym przypadku po przekroczeniu dobowej liczby godzin pracy przewidzianej w rozkładzie pracy danej osoby. Wszystko zależy jednak od rozkładu czasu pracy, ustalonym w danej firmie. Przy rozkładzie np. 12, 12, 12 i 4 godziny, praca nadliczbowa nastąpi powyżej 8 godzin.

Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w dwóch sytuacjach. Po pierwsze, gdy zajdzie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo ochrony mienia lub usunięcia awarii. Po drugie w przypadku wystąpienia szczególnych potrzeb pracodawcy.

1) 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających: w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,

2) 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1. 

Dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości określonej powyżej.


Reasumując, za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje normalne wynagrodzenie oraz dodatek w wysokości 100 lub 50% w zależności od tego, w jakie dni praca ta przypadała oraz czy przypadała w porze nocnej. Oznacza to, że za pracę ponadwymiarową trzeba pracownikowi wypłacić normalne wynagrodzenie oraz dodatek do wynagrodzenia (nie przysługuje on, jeżeli pracownikowi został udzielony w zamian czas wolny od pracy). Natomiast normalne wynagrodzenie to takie, jakie pracownik otrzymuje stale i systematycznie. Chodzi tu więc o wynagrodzenie zasadnicze, wynikające ze stawki osobistego zaszeregowania oraz o inne składniki o charakterze stałym, do których pracownik ma prawo na podstawie przepisów płacowych obowiązujących w danej firmie (wyrok Sądu Najwyższego z 3 czerwca 1986 r., sygn. akt I PRN 40/86, OSNCP 1987, z. 9 poz. 140). Mogą to być np. dodatek stażowy, funkcyjny, za pracę w warunkach szkodliwych, premia stała, która nie jest uzależniona od uzyskania określonych osiągnięć w pracy, nieobjętych zadaniami wykonywanymi w godzinach nadliczbowych. Generalnie, normalne wynagrodzenie powinno być maksymalnie zbliżone do wynagrodzenia, jakie pracownik otrzymuje za pracę w normalnym czasie pracy.

Aby obliczyć wynagrodzenie za pracę nadliczbową, należy zsumować elementy wynagrodzenia i podzielić przez wymiar czasu pracy obowiązujący w danym miesiącu (nominalny czas pracy). Inaczej jest z naliczaniem dodatków za nadgodziny. Przy ich obliczaniu należy przyjąć stawkę osobistego zaszeregowania, a jeśli pracownik jest wynagradzany inaczej – 60% wynagrodzenia. Poniżej przedstawiamy przykład obliczenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

Przykład I

Pani Bożena przepracowała w jedną sobotę czerwca 5 godzin. Sobota dla tej pracownicy jest dniem wolnym od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Pracownica ta pracuje w podstawowym systemie czasu pracy, a okres rozliczeniowy wynosi 1 miesiąc. Stałe miesięczne wynagrodzenie pracownika to 1.500 zł plus 5% dodatku stażowego – 75 zł. W czerwcu jest do przepracowania 168 godzin.

Krok 1. Ustalamy normalne wynagrodzenie za 5 nadgodzin.

Sumę wynagrodzenia miesięcznego, ustalonego w stałej wysokości oraz dodatku stażowego dzielimy przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w czerwcu: 1.575 zł : 168 godzin = 9,38 zł – wynagrodzenie za jedną godzinę pracy, 9,38 zł x 5 nadgodzin = 46, 90 zł. Za 5 nadgodzin pani Bożena otrzyma normalne wynagrodzenie równe 46,90 zł.

Krok 2. Obliczamy dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.

Wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania dodatku obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną. Dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za 5 godzin nadliczbowych z tytuły przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym obliczamy w następujący sposób: 1.500 zł : 168 godzin = 8, 93 zł – dodatek za jedną godzinę pracy, 8, 93 zł x 5 nadgodzin = 44,65 zł. Za pracę w godzinach nadliczbowych pracodawca powinien wypłacić normalne wynagrodzenie, czyli 46,90 zł oraz 100% dodatek za przekroczenie średniotygodniowej normy czasu pracy w wysokości 44,65 zł. Razem za czerwiec pracownica powinna otrzymać 1.666, 55 zł (1.575 zł + 46,90 zł + 44,65 zł).

Tak jak w przypadku wynagrodzenia za przestój oraz za dyżur, gdy nie ma wyodrębnionej stawki osobistego zaszeregowania, dodatki za godziny nadliczbowe oblicza się w wysokości 60% wynagrodzenia, znowu liczonego jak wynagrodzenie za urlop.

Przykład II

Pan Artur jest handlowcem wynagradzanym prowizyjnie. Sprzedaje kuchenne urządzenia wielofunkcyjne typu „Termomix”. Od każdej sprzedanej sztuki otrzymuje 1.000 zł. W czerwcu pracował w godzinach nadliczbowych i nie odebrał w zamian za to czasu wolnego. Nadgodzin było 10, z czego 6 to nadgodziny wynagradzane stawką 100 %, a 4 – 50 %. W okresie marzec – maj Pan Artur faktycznie przepracował 488 godzin (marzec – 160 godzin, kwiecień – 176 godzin, maj – 152 godziny) i otrzymał wynagrodzenie: 3 szt. X 4 nadgodziny – 20,49 zł – wynagrodzenie za 1 godzinę pracy, 20,49 zł x 60 % = 12,29 zł, (12,29 zł x 50 %) x 4 nadgodziny = 24,60 zł, (12,29 zł x 100 %) x 6 nadgodzin = 73,74 zł. Dodatki za 10 nadgodzin nadliczbowych w czerwcu wynoszą 98,34 zł.

 

Podstawa prawna: art.129, art.151, art. 151 1-6 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94)

Autor: Iza Nowacka (księgowa w biurze podatkowym, specjalista ds. kadrowo-płacowych)

Źródło: Portal FK, www.portalfk.pl

Kontakt: Robert Wierzbicki, Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.